Padrep watiqaynin - VIII

“Napaykuyki, wawqi. Imapaqtaq kayman hamunki?”
“Manachu ‘padre’ ñiwanki, Anselmo?”
“Manam, wawqi. ‘Padre’ ñispaqa ‘yayay’ ñini. Ñuqaykuri ‘yayay’ ñiyku aswan watayuq runata napaykuspa. Ñuqanchik, wawqi, huk wiñayllach kachwan, ñuqahina watayuq kaspataq ñuqahina huk wakap yanan kanki.”
“Manam wakap yananchu kani. Sapay Diospa yananmi kani.”
“Allinmi. Munaptiykiqa ‘padre’ ñisaq, ñuqatapas ‘Anselmo’ ñispa ñiwanki mana Anselmo sutiy kaptintaq.”
“Imam sutiyki, Anselmo?”
“Sutiyqa Kuriñawpam, padre, kurip

unanchasqan144
kaptiy .”
“Pitaq Kuri? runachu? wakachu?”
“Ancha hatun wakam, tukuyninkumanta yallin hatun wakam, Illapa ñisqapas, qamkunap ‘Rayo’ ñisqaykipas.”
“Ima utiq kanki! Diosmi rayota kamachin. Rayoqa manam kamaq wakachu.”
“Chayhinach kanman, wawqi. Qamqa Diospa churinchá kankiman, ñuqataq Kurip churinmi kani. Imam chiqan sutiyki, wawqiy?”
“Francescom sutiyqa.”
“Allinmi, wawqiy. Kananmantam qamwan rimanakuspa ‘Francesco’ ñisqayki.”
“Allinmi.”
“Imaraykutaq qam chika putikuqhina rikchanki?”
“Kuriñawpa, wawqiy, chayraq kawsasqayta unanchachiway. Manam imatapas unanchanichu. Huk warmiqa rikuwaqniy hamurqan ‘confesakusaq’ ñispa. Chaymanta ima hayka supaywan rurasqan millay huchankunata willawarqan. Tutapiqa ña puñunayman riptiymi chay warmiqa musquypi kutimurqan ñuqawan sirikuspa. Musquyniypiri tukuy chay warmip supaywan rurasqan willasqantaqa ñuqapasmi paywan rurarqani. Qayantinri rikcharispam musquylla kaptinpas anchata kusikurqani. Chay tutamantari tutankuna chayhinam. Teófilo, ‘manam pi warmipas confesakuq hamurqanchu’ ñispam ñin. Chaymi wakinnin runakunaman chay kawsasqayta willarqan. Chayta uyarispam tukuy hinantin llaqtarunakunaqa unanchanku ‘Qullqiruntup panin Qullqirasu sutiyuqchá padreta rikuq hamurqan’ ñispa. ‘Atuqpa chupan unanchanta rupachisqaymantas Qullqirasuqa anchata piñakun. Chayraykus 'mana warmiwan puñusaq' jurasqayta qunqachinayta munan’ ñispam ñinku.”
“Wawqiy Francesco, wayna kaspataq mana haykappas warmiwan puñuqchu kanki?”
“Wawqiy, tukuy chiqanta rimasqayki. Wayna kaspam anchata warmiman sunqu karqani. Machaspari huk maqtakunawan maqanakuspam chayhinalla kawsaq kani. Hinaspam achka mita chirmanawasiman riq kani. Chaymantari mana qullqiyuq kaspapas yachaq amawta runa kayta munarqani ‘sacerdote kasaq, chayhinallam qapaq runa tukusaq’ ñispa. ‘Kawsayniyta wanasaq’ ñispam Roma llaqtaman rirqani. Chaypiqa mana pipas riqsiwaptinmi sacerdote kanaypaq yachakuyta qallarirqani. Chaymantam wawqiyqa Romaman chayamurqan. Mana riqsiyta munaptiymi ‘tukuy kawsasqaykita willasaq’ ñispa kamapayawarqan. Chayraykum ñuqawan wakilla kay Perú llaqtaykiman hamurqan.”
“Maypitaq kanan wawqiyki tiyan?”
“Ukupachapich tiyanman wiñay ninapi rawraspa.”
“Manach chiqanchu kanman. Ichapas hanaqpachapi quyllur warminwan, churinwan tiyanman. Ichapas kanan waqaychasunkiman.”
“Manam. Chiqniwarqanmi. Ñuqapas chiqnirqani.”
“Tukuy chayta qunqariychu. Qammi kanan huk runa tukunki. Yachaytaq, chay warmi qamta ‘confesakusaq’ ñiqqa manataqmi Qullqirasu ñisqa wakachu. Paytaqmi Isabel Chawpitikllap
mullan145
ancha riqsisqa
pampawarmi146
wiñay qapaq huiracochawan puñuq. Kananqa kay llaqtaman ayqimuspas kutimurqan huiracochap warmin
‘ayñikapusaq’147
ñispa ñiptin. Manaraqchu yachanki, tukuy chay llaqtap runankuna llullachiyta munasunki, chayta. Tukuyninkumanta astawan llullachiqmi chay Teófilo ñisqa yanaykiqa. Ripunaykita munanku. Chayraykullam chayhinata rimanku. Qamri ‘tukuy chaykunaqa chaqay akuylla supaypa rurasqanchá kanman’ ñispa llullachikunki. Kay wamra lluychu tukuq rikusqaykiqa manchasqallaykimantam paqarirqan. Chay hatunkaray yana runa qamwan chakapi tinkunakuspa ‘qullqunchasqayki’ ñiqtapas manchakuq sunquykimanta lluqsichirqanki tutayaqpi wasiykiman kutimuchkaspa. Chay manchasqayki supaykunaqa kay llaqtapiqa manam tiyanchu. Ama manchakuychu! Mana huchayuqchu kanki, wawqiy, ‘tukuy chayqa, musquymi’ ñispam ñinki. Kananqa kusi-kusilla wasiykiman kutimuy. Pi hatunkaray yana runawanpas chakapi tinkunakuspaqa qamraq kay qunay qullquwan qullqunchanki. Manchaspam utqaspa mitikanqa. Chay ikma tukuq Rosa ñisqa pampawarmi ñataq ‘confesakusaq’ ñiptinri ‘pampawarmi kanki’ ñispam munaspaqa kusikuspa paywan puñunki, mana munaspaqa ayqichinki. Manam supaywarmichu, pampawarmim.”


  1. unanchay en este contexto señalar, elegir
  2. mulla (con relación a la ipa, hermana del padre) sobrina
  3. pampawarmi mujer pública, prostituta
  4. ayñikapuy < ayñikupuy “vengarse” (en los léxicos coloniales)