Chuqi Amaru - VIII

Ancha unayraq Chuqi Amarup qipanta purichkaspam qunqayllamanta ñawpaqniypi huk muyu uchkumanta yaykumuq kanchariyta rikurqani. Machaypa lluqsinanchu kanman? Chaymi hatun rumimanta chiqusqa punkumanta lluqsispa pampaman chayarqayku. Ima sumaq pacham chayqa! Ñawpaqniypim waylla-waylla pampa rikurirqan. Chay pampapiri umiña qispihina qumir qiwa wiñarqan. Tukuy ima hayka ñawray sumaq sisatapas chaypi rikurqani. Chay sisari puka qillu anqas karqan. sacha-sacha yura-yurakuna ruruyuqkamam karqan. Allpapachaqa ima hayka inkill chiwanway hamanqaywan qatasqa karqan. Hanaqpiri qinti wayanay tukuy hinantin rikchaq pichiwkuna pisqukunam pawachkarqan. Puka uturunkuri misihina pukllachkarqan. Chaymantari iskay hatun yana ukumariqa ullpuykuspa napaykamuwarqanku. Maypich tiyayman? May llaqtach kayqa? Chay machaymanta lluqsimuq mayu hatunyarqan, yakupiri tukuy hinantin rikchaq challwa waytachkarqan. Aslla karupim mayu hatun quchaman yaykurqan. Quchamanyanpim ancha sumaq sipaskunaqa tiyarqanku. Wakinninqa tususpa takispa pukllaspa tiyarqanku, wakinninri quchap manyanmanta yuyuta pallaspa. Ima kusi sunquyuq karqani tukuy chayhinata rikuspa! Allpamanta lluqsimuspam umiñahina qumir machaqwaykuna huchuyllapas hatunpas Chuqi Amarup ñawpaqninman sayarispa kumuykuqhina napaykuwarqanku. Manam manchachiwarqanchu. Chuqi Amuru tukuy hinantin kaypi tiyaqpa apun kaqta yacharqani.
Chaymi Chuqi Amaruqa ñuqanchikhina runaman tukurqan. Chaymi makiyta hapispa quchaman pusawarqan. Chay sipaskunari mana riqsisqan runata rikuspa quchaman yaykuspa waytachkarqanku. Yuraq yakusisahina rikcharqanku. Chuqi Amaruqa asispa ñiwarqan “mayqin akllasqaykitapas hapinki, chay sipasmi warmiyki kanqa” ñispa. Mana ñam sipaskunata rikurqanichu. Yuraq sisakunallataq yakupi rikurirqanku. “Ama

qurpaymanta72
pakakuychikchu!” ñispa qaparispam piñakuqhina anyapayarqan. “Runa kaspataq willka tukunqa ñuqanchikwan wiñaypaq qiparinanpaq.” Chaymi yuraq sisakuna ñataq sipasman tukurqanku. Tukuyninmanta aswan sumaqta akllaspam Chuqi Amaruta “chaytam munani” ñirqani. Wakaqa chay sipasta kamachirqan “yakumanta lluqsimuytaq!” ñispa. Kamachiptinmi yupaychaspa hamurqan. Wakin sipaskunari hanaqman pawaspam hanaq pachapi llipyaq yuraq quyllurkuna tukurqanku. Chuqi Amaruqa “chaymi Chuqi Urpay sutiyuq warmiyki, chay hatun
willkapi73
wakilla tiyankichik” ñispa ñiwarqan. Ñiptinpachallam huk hatun wasi ñawpaqniypi rikurirqan. Chay wasiri umiña qispimanta pirqasqa karqan.
Uqsarantinri74
quri
raprawan75
qatasqa karqan. Chuqi Amaruqa chay manaraq rikusqay wasita makinwan rikuchirqan. Wasip pirqanpiqa runahina rikchaq llamahina rikchaq pisquhina rikchaq pillpintuhina rikchaq machaqwayhina rikchaq
qillqakuna76
ninaqispiwan77
pukaqispiwan78
qawata qupawanpas79
ima hayka rikchaq chaniyuq rumiwanpas qillqasqa karqan. Utichisqa chay chaykunata rikuspa “kay pachallapichu chay wasi allpap ukunmanta lluqsimunman?” ñispa tapukurqani.
Chaymantari Chuqi Amaruqa asirqan. Chaymi ñataq quri imagen tukuspa chinkaripurqan. Chinkaripuptinmi musuq warmiywan chay palaciohina wasip ukunman yaykurkayku.


  1. qurpa huésped
  2. willka residencia de un huillca o pueblo bajo la protección de un huillca (en este contexto)
  3. uqsa = ichu paja
  4. rapra = rapi hoja, pluma
  5. qillqa dibujo, grabado > qillqay dibujar, grabar
  6. ninaqispi diamante
  7. pukaqispi rubí
  8. qawata qupa turquesa